POST-HAKİKATİN MUMU YATSIYA KADAR YANAR
Bu post kelimesi bir yere geldiyse hayır çıkmaz. Post sonrası/ötesi gibi bir anlama sahip. Savaş sonrası psikolojik sendronlara post-war syndrome filan derler. Sonra post-modern darbemiz vardı. 15 Temmuz değil, 28 Şubat’tan söz ediyoruz. Post-hakikatten söz edeceğim. İngilizcesi ile “post-truth”…
Pazar günü Londra metrosunda The Observer’ın sayfalarını karıştırırken küçük bir ilan dikkatimi çekti. The Guardian’ın mart ayında medya alanında düzenleyeceği bir toplantının ilanıydı. Orada post-truth yani “hakikat sonrası/ötesi” gazetecilik halleri ele alınacakmış. Doğrusu kavramı ilk defa duyuyordum ve hemen araştırdım. Durum kısaca şöyle: Bir şeyin doğru ya da yalan olduğunun görüşleri etkilemeyeceği durum. Mesela sosyal medyada Gezi Olayları döneminde yayılan yalanlar. Yalan olduğu defalarca ispatlanmış sahte görüntüler dolaşmaya devam etti. Zira aranan hakikat değil ön kabullere dayanan gerçeklikti. 15 Temmuz’da yaşananların tiyatro olduğuna inanan bir kesim de vardı. Bunlara FETÖ’nün insanları öldürdüğünü anlatmanız mümkün değildi. Biricik gerçekliklerini tartışılmaz hakikatler olarak kabul etmişlerdi. Evet, post-hakikat zamanlara hoş geldiniz. Pazar günü bu konuyla ilgili karşılaştığım tek yazı bu değildi. Star Gazetesi’nin Açık Görüş ilavesinde Elif Esen kapsamlı bir şekilde Post-Gerçeklik dönemini örnekleriyle tane tane anlatıyordu. Çoğumuzun dezenformasyon olarak gördüğü bu yeni hali doğru kavramıyla ele alıyordu. Gerçi post-gerçeklik post reality’ye tekabül eder, post-hakikat demek daha doğru olabilir. Bu şerhi düştükten sonra devam edelim.
ABD, post-hakikat sürecine hızlı bir giriş yaptı. Başkanlık seçimleri döneminde söylenen şeyler gerçeklerin o kadar uzağına düştü ki, artık yalan ve doğrudan ziyade gerçeklik ve hakikati konuşmaya başlar olduk. Gerçekliğin başladığı yerde hakikat yok oluyor. Hatta gereksiz kabul ediliyor. Ancak gerçeklik nedense orta ve uzun vadede pek de işe yaramıyor. Mesela FETÖ’nün tüm oyun planları bir gerçeklik inşa ederek hakikati saf dışı bırakmaktı. 15 Temmuz’u bu anlamda gerçeklikle hakikatin çarpışması olarak görmek mümkün.
90’lı yıllarda Türkiye’de Refah Partisi’nin yükselişi karşısında elitlerin ortaya koydukları tavır, Türkiye’nin post-hakikat süreciyle hızlı tanışmasını sağladı. 2000’li yılların başında AK Parti de aynı durumla karşılaştı. Hatta size daha ilginç bir şey söyleyeyim: Altın Kelebek Ödülleri’nde Diriliş Ertuğrul dizisinin karşılaştığı davranış kalıbı kültürel alandaki post-hakikat sürecinin ilginç bir tezahürüdür. Bir sunucunun ödül vereceği diziyi bilmemesi ve bununla iftihar etmesi düşünülebilir mi? Elbette hayır. Ancak takınılan bu tavır, hakikatin inkârıyla oluşturulan suni hakikat/gerçeklikle açıklanabilir. Zihinsel gettolarda yaşanan post-hakikat süreci bundan sonra da yıkım yaşamaya devam edecek. Oxford sözlüğü bu yılın kelimesini post-truth olarak belirlemiş. Yani post-hakikat dönemi önümüzdeki döneme damgasını vuracak görünüyor. Daha önceki senelerde selfie-özçekim yılın kelimesi olarak belirlenmişti.
Yalan demek bize zor geliyor ve biz buna “post-hakikat” diyoruz. Hakikatini kaybeden yalana mahkumdur. Bunun adını post-hakikat deseniz de değişen bir şey yok. Yalancının, buna isterseniz post-hakikatçinin de diyebilirsiniz, mumu yatsıya kadar yanar.
