PSİKİYATRİK HASTALIKLARDA KULLANILAN İLAÇLAR KİLO ALDIRIR MI?
Karşılaşılan sık durumlardan bir tanesi de depresyon başta olmak üzere psikotropik ilaç kullanımıyla hastalardan gelen şikayet kilo alımları oluyor. Bu sebeple kilo alımıyla olumsuz etkilenen hasta doktor kontrolü olmadan ilacı kesiyor. Peki gerçekten bu ilaçlar kilo aldırıyor mu gelin birlikte inceleyelim.
İlaçların İştah ve Vücut Ağırlığına Etkileri
Depresyon, kaygı bozukluğu, takıntı hastalığı, panik bozukluk, sosyal fobi, uyku sorunları ve bunlar gibi birçok psikiyatrik durumda psikiyatri hekimlerince hastalara önerilen psikotropik ilaçların yan etkileri bulunmaktadır. Yan etkilerden bir tanesi de kilo artışına sebep olmalarıdır. Bu ilaçlar arasında TCA amitriptilin’in en çok kilo aldıran antidepresan ilaç olduğu bilinmektedir.
İnsan vücudu dengesini korumak ve periferle beyin arasındaki bağlantıyı sağlamak için pek çok sisteme sahiptir. Bu sistemde oluşan herhangi bir bozukluğun abdominal obezitenin kısır döngüsüne yol açtığına dair katkıda bulunduğu kanıtlanmıştır. Tartı artışının klinik parametreleri arasında dozaj, tedavinin süresi, hastalık süresi, klinik cevap, yaş, cinsiyet, sigara içimi, BKI, çevresel faktörler, belirgin iştah değişimi, tedavinin başlangıcındaki normal vücut ağırlığından sapma ve TNF sisteminin (Tümör nekrozis faktör (TNF), birçok iltihaplı romatizmal hastalığın oluşumunda rol oynayan bir moleküldür) ilaçla uyarılan aktivasyonu sayılabilir. Psikoterapik ilaçların TNF-alfa sistemini aktivite ettiği bu nedenle bu sisteminin tartı artışının erken ve duyarlı hale getirdiği öne sürülmüştür. TNF-alfa reseptör duyarlılığındaki azalmanın vücut ağırlığını kontrol eden mekanizmasını bozabileceği saptanmıştır. Bu sistemin tokluk hissi veren Leptin hormonuna etki ettiği bulunmuştur.
Bu ilaçların yol açtığı kilo alımı, iştahta özellikle tatlı ve yağlı besinlerin tercihinde ani bir artışa neden olur. Bu duruma ‘karbonhidrat açlığı’ denilmektedir. Aşırı besin açlığının olması buna bağlı olarak besin tüketiminin artmasıyla kilo alımı söz konusu olmaktadır.
Antidepresanlar Bazal Metabolizma Hızını Düşürüyor!
Hastaların bazılarında ise ilk haftalarda iştahta ve besin alımında azalma olmasına rağmen kilo alımı olduklarını belirtmişlerdir. Bu da bu tür ilaçların bazal metabolizma hızını düşürdüğünü ortaya çıkarmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda da 10 hastada 2-4 haftalık süreçte izlenmiş ve sonuçta bazal metabolizma hızının yüzde 5-24 olarak azaldığı ve 3.5 kilo tart alımı arttığı kanıtlanmıştır.
Psikiyatrik İlaç Kullananlara Beslenme Önerileri
Psikiyatrik ve nörolojik alanda kullanılan pek çok ilaç kilo artışına ve obezitenin ilerlemesini etkilemektedir. Bu nedenle hastanın uyumunu arttırmak ve kilo artışının metabolik risklerini azaltmak için bazı önlemler alınmalı ve hastaya bunlar aktarılmalıdır. Beynimizde bulunan sinir hücrelerinin içeriğindeki nörotransmitter maddelerin, aminoasitlerin, hormonların, glikozun arasındaki dengenin veya kimyanın bozulması sonucunda depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklar meydana gelmektedir. Bu dengeyi sağlamak için ilaçların yanı sıra diyet kalitesinin iyi olması gerekir. İlaçları kullanırken kilo almamak için dikkat edilmesi gerek püf noktalar ise şunlardır;
1. Günde en az 45 dk tempolu yürüyün veya haftada 150 dk olacak şekilde bir egzersiz yapın. Bu sizin yavaşlayan metabolizmanızın hızlanmasını sağlayacak ve spor esnasında artan serotonin ile kendinizi daha mutlu hissedeceksiniz.
1. Yapılan birçok çalışmada omega 3'ün ruh halini iyileştirme ve depresyonu azaltma da ve kilo veriminde etkili olduğu görülmüştür. Sağlıklı bireylerin günlük 1000 mg kadar omega 3 alması gerekmektedir. Haftada 2-3 gün balık yiyerek bu ihtiyacı karşılayabilir, eğer balık tüketemiyorsanız uzmanına danışarak balık yağı veya krill yağı takviyeleri kullanabilirsiniz.
1. Şekerli besinler, fast food gibi basit karbonhidrat tüketimi kısa sürede mutluluk verebilir ancak uzun vadede kilo alımınıza neden olacağını asla unutmayınız.
2. Merkezi sinir sistemi için en önemli vitaminlerden biri olan D vitamininin depresyon üzerinde ve insülin metabolizmasında rol alarak kilo veriminde etkili olduğu araştırmalarda kanıtlanmıştır. En zengin D vitamini kaynakları olarak balık, yumurta, mantar, süt ve süt ürünleri ile günde en az 10-15 dakika güneş ışınıdır. Ancak gereksinim tam olarak sağlanamayacağından eczaneden D vitamini takviyesi almanızı öneririm.
3. Günde en az 3 litre su içiniz. Su içimi bazal metabolizma hızını yüzde 30 arttırır özellikle yemeklerden 15-20 dk önce bir bardak su içmeniz sindirimi kolaylaştıracaktır.
