Beluclar kimdir?
Beluciler; Pakistan, İran ve Afganistan topraklarına yayılmış, İranî kökenli bir halk topluluğudur. Bugün yaklaşık 18-19 milyon civarında Beluç'un yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu nüfusun büyük kısmı Pakistan’da, önemli bir kısmı İran’ın Sistan ve Belucistan Eyaleti'nde, daha azı ise Afganistan’da yaşamaktadır.
Pakistan'ın Belucistan Eyaleti, ülke topraklarının %44’ünü oluşturan ve yaklaşık 7 milyon Beluç’a ev sahipliği yapan büyük bir bölgedir. İran tarafındaki Sistan ve Belucistan Eyaleti ise yüzölçümü bakımından ülkenin en büyüğüdür ve burada çoğunlukla Sünni Beluçlar ile Şii Sistaniler yaşar. Afganistan’da ise Nimruz, Helmend ve Kandehar vilayetlerinde Beluç yerleşimleri bulunur.
belucların kökeni
Beluçların tarihî kökleri Hint-Ârî topluluklara dayanmaktadır. Antik çağda bu bölge, Maka (Behistun yazıtlarında), Mekia (Herodot’ta) ve Gedrosia (İskender zamanında) adlarıyla anılmıştır. İslam ordularının 7. yüzyılda bölgeye girişiyle Beluçlar Müslüman olmuş, ancak bölge tam anlamıyla 11. yüzyıldan sonra Beluç yerleşimiyle şekillenmiştir.
Beluçistan, tarih boyunca Persler, Gazneliler, Safevîler, Gūrîler ve İlhanlılar gibi birçok büyük imparatorluğun egemenliği altında kalmıştır. Modern dönemde ise İngiltere, bölgeyi üçe bölerek Pakistan, İran ve Afganistan arasında paylaşmıştır.
Pakistan’da Beluçların Konumu ve Mücadelesi
1947’de Pakistan’ın kurulmasının ardından, Kalat Prensliği çatısı altındaki Beluçlar bağımsız kalmak istemiş, ancak bu istek bastırılmıştır. 1948, 1958, 1962, 1973 ve 2005 sonrası olmak üzere çok sayıda silahlı isyan dalgası yaşanmıştır. Beluç Kurtuluş Ordusu (BLA), Beluç Cumhuriyetçi Ordusu (BRA) ve Beluç Kurtuluş Cephesi (BLF) gibi örgütler, Pakistan’a karşı bağımsızlık ve özerklik mücadelesi vermektedir.
Zengin doğal kaynaklar – özellikle Sui bölgesindeki doğalgaz yatakları ve Gwadar Limanı – bu çatışmanın merkezinde yer alıyor. Beluçlar, kendi bölgelerindeki kaynakların kendi yararlarına kullanılmasını, altyapı projelerinden daha fazla pay almayı ve kültürel kimliklerinin tanınmasını istiyor.
ticaretin merkezi Gwadar Limanı
Gwadar Limanı, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) kapsamında hayata geçirilen dev projelerden biridir. Beluçlar, liman sayesinde Pakistan’ın geri kalanından Pencaplı göçmenlerin bölgeye yerleşeceğini ve kendilerinin azınlık durumuna düşeceğini öngörmektedir. Ayrıca, liman inşasından elde edilen gelirin Beluç halkı yerine federal yönetime aktarılması, bu yatırımı yerel halk nezdinde tepkiyle karşılaştırmaktadır.
sosyal yapıları
Beluçlar, kabile/aşiret yapısına dayalı bir toplumsal örgütlenmeye sahiptir. Sardar ya da nawab unvanlarını taşıyan kabile liderleri, Beluç siyasetinde etkili figürlerdir. Ancak son yıllarda bu geleneksel yapı, yerini milliyetçi ve modern örgütlü hareketlere bırakmaktadır.
büyük devletlerin hedefinde
Beluçların özerklik ve bağımsızlık talepleri sadece yerel bir mesele değil, aynı zamanda jeopolitik bir mesele hâline gelmiştir. Çin, ABD, Hindistan ve İran gibi büyük aktörlerin enerji politikaları, Belucistan’ın stratejik konumunu daha da kritik hâle getirmektedir.
Bölge, Umman Denizi’ne kıyısı olan Mekran sahili, yüksek dağlık yapısı ve doğal kaynak zenginliğiyle jeopolitik ve ekonomik çıkarların kesiştiği bir merkez konumundadır.
kültürel kimlikleri
Beluçlar, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı olan Beluçça dilini konuşmaktadır. Bu dil, Kürtçe ve Farsça ile birçok benzerlik taşır. Kabile yapıları, töreleri ve müziğiyle özgün bir kültüre sahiptirler. Beluç kültürü, uzun süredir direniş ve bağımsızlık arzusu ile şekillenmiştir.
Beluciler Ne İstiyor?
Beluçlar; yaşadıkları ülkeler olan Pakistan, İran ve Afganistan’da yıllardır:
Kültürel kimliklerinin tanınmasını
Doğal kaynaklardan adil pay almayı
Özerk ya da bağımsız bir yönetişim hakkını
İnsan haklarına saygı gösterilmesini
Gelişim projelerinden dışlanmamayı
