Bosna Hersek’in ilk Cumhurbaşkanı, düşünür, hukukçu ve aksiyon adamı olan Aliya İzzetbegoviç, 8 Ağustos 1925 doğumunun yıl dönümünde sadece siyasi mücadelesiyle değil; kaleme aldığı eserleri, fikir dünyasına bıraktığı katkılar ve yaşamına ilhamla yaklaşan film ve belgesellerle anılıyor.
Eserleriyle düşünce dünyasına yön verdi
Aliya'nın entelektüel mirasının temel taşlarından biri olan “İslam Deklarasyonu”, İslam toplumlarının yeniden yapılanmasında ahlak, özgürlük ve sorumluluk kavramlarını öne çıkarır. Bu eser, onun hem siyasi hem de felsefi duruşunu yansıtan bir manifesto niteliğindedir.
“Doğu ve Batı Arasında İslam” adlı eseri, medeniyetler çatışması söylemine karşılık, İslam’ın dengeleyici gücünü ortaya koyar. Doğunun maneviyatı ile Batı’nın akılcılığını buluşturan bir düşünce yolculuğudur.
Yaşamının son dönemlerinde kaleme aldığı “Tarihe Tanıklığım”, hem bir liderin iç hesaplaşması hem de bir milletin direniş günlüğü olarak değerlendirilmektedir.
Eğitim hayatı ve felsefi altyapısı
1925’te Bosna’nın Bosanski Şamac kasabasında doğan Aliya, genç yaşta Saraybosna’ya taşındı. Burada eğitim hayatına başlayan İzzetbegoviç, Zagreb Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Lise yıllarından itibaren felsefe, tarih ve din alanlarında yoğun okumalar yaptı. Marksizm karşıtı fikirleri nedeniyle gençlik yıllarında baskılara maruz kaldı, bu süreç onun entelektüel olgunluğunu daha da pekiştirdi.
Film ve belgesellerle yaşayan miras
Aliya İzzetbegoviç’in mücadele ve düşünce dolu hayatı, ekranlara da taşındı. TRT yapımı “Alija” adlı 6 bölümlük mini dizi, onun gençliğinden ölümüne kadar uzanan yaşam öyküsünü dramatik bir anlatımla sunuyor. Başrolünde Yurdaer Okur’un yer aldığı yapım, sadece bir biyografi değil, aynı zamanda bir direniş manifestosu niteliği taşıyor.
2002 yılında çekilen, yönetmenliğini Mahmut Fazıl Coşkun’un yaptığı ve metinlerini İsmail Kılıçarslan’ın kaleme aldığı Aliya Belgeseli, ailesi ve yakın dostlarının anlatımlarıyla güçlü bir belgesel anlatı sunuyor. Bu yapım, Türkiye Yazarlar Birliği tarafından “en iyi belgesel” ödülüne layık görülmüştür.
Ayrıca YouTube'da yer alan “Aliya İzetbegoviç: Životopis” başlıklı uzun metrajlı belgesel, onun düşünsel gelişimini ve siyasi liderliğini kapsamlı şekilde izleyiciye sunuyor.
Bunlara ek olarak, iki bölümlük özel yapım belgesel olan “Üçüncü Yol” ve “Aliya: Sen Olmasaydın” gibi yapımlar da Aliya’nın savaş yıllarındaki duruşunu ve uluslararası diplomasi trafiğini gözler önüne seriyor.
Evrensel değerlerin savunucusu
Aliya İzzetbegoviç, sadece Boşnak halkının değil; tüm insanlığın vicdanına seslenen bir lider olarak hatırlanıyor. Kalemini kılıçtan üstün gören bu bilge liderin sözleri, bugün hâlâ savaşlar, krizler ve kimlik bunalımlarıyla boğuşan dünyaya umut veriyor.
