Mahmut Bıyıklı: "Gemuhluoğlu, hâlâ hayattaymış gibi insanları etkileyen bir şahsiyettir"
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından düzenlenen İstanbul Kültür Yolu Festivali etkinlikleri kapsamında, Türkiye'nin düşünce ve kültür hayatında derin izler bırakan Fethi Gemuhluoğlu’nun hayatı ve fikirleri konuşuldu. Taksim Kitabevi’nde gerçekleşen programa Türkiye Yazarlar Birliği İstanbul Şube Başkanı, yazar Mahmut Bıyıklı konuk oldu.
“Adı anıldığında insanlar başlarını öne eğer”
“Şehirli Bir Entelektüel: Fethi Gemuhluoğlu” başlıklı konuşmasında Bıyıklı, Gemuhluoğlu’nun Türkiye’nin son yüzyılında yetiştirdiği en müstesna şahsiyetlerden biri olduğunu vurguladı. Onun, fiziksel olarak aramızdan ayrılmasının üzerinden onlarca yıl geçmesine rağmen, tanıyanları üzerinde hâlâ güçlü bir etki bıraktığını ifade eden Bıyıklı, “Fethi Bey’i tanımayanlar bile onun düşünce ve gönül dünyasıyla tanıştıklarında hayattaymış gibi hissederler. Bu, onun samimiyetinin ve insan yetiştirme gayretinin ne kadar derin olduğunu gösteriyor” dedi.
İstanbul’un Göztepe semtinden doğan bir fikir adamı
Gemuhluoğlu’nun 1923 yılında İstanbul Göztepe’de dünyaya geldiğini hatırlatan Bıyıklı, onun yetiştiği çevrenin Türkçesindeki sadelik ve estetiğe doğrudan katkı sağladığını belirtti. Muharrem Ergin’in “evin bir tarafında kalabalık, diğer tarafında ise mutlak bir sükûn vardı; bu, Fethi’nin hayatının aynası gibiydi” sözlerini aktaran Bıyıklı, o dönemin İstanbul efendileri arasında yetişen Gemuhluoğlu’nun, geleneksel Türk aile yapısının tüm faziletlerini özümseyerek büyüdüğünü söyledi.
Akademik değil ama entelektüel bir rehber
Haydarpaşa Lisesi’nden mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne giren ancak eğitimini tamamlamayan Gemuhluoğlu’nun, yaşamı boyunca öğretmenlikten Spor-Sergi Sarayı Müdürlüğü’ne kadar farklı görevlerde bulunduğunu ifade eden Bıyıklı, onun tasavvuf, iktisat, siyaset ve sanat gibi alanlarda derin bilgi sahibi olduğunu belirtti.
“İstanbul burjuvazisine alternatif elit bir sınıf kurmak istedi”
Fethi Gemuhluoğlu’nun en büyük idealinin insan yetiştirmek olduğunu vurgulayan Bıyıklı, onun kurduğu Türk Petrol Vakfı aracılığıyla Anadolu’dan İstanbul’a gelen, yüksek potansiyelli ancak maddi olanakları sınırlı gençlere hem burs verdiğini hem de entelektüel bir yol haritası çizdiğini dile getirdi. “Amaç, Anadolu irfanını taşıyan bu gençler üzerinden İstanbul burjuvazisine alternatif, değer temelli bir elit sınıf oluşturmaktı” dedi.
“Simit almayın, tiyatroya gidin”
Gemuhluoğlu’nun yalnızca maddi destek sunmadığını, gençlerin yeteneklerine göre yönlendirme yaptığını anlatan Bıyıklı, onun gençlere yönelik şu tavsiyesini hatırlattı, “Cebinizde kalan son lirayla simit alıp karnınızı doyurmayın; gidin onunla bir tiyatro yahut film seyredin.”
“Dostluk” konuşması kült bir metne dönüştü
Gemuhluoğlu’nun 23 Kasım 1975’te İstanbul Aydınlar Ocağı’nda yaptığı ve sonrasında kitaplaştırılan “Dostluk” konuşmasının milyonlarca insana ulaştığını ifade eden Bıyıklı, bu konuşmanın bir neslin entelektüel duyarlılığını şekillendirdiğini dile getirdi.
55 yaşında hayata veda etti, ancak etkisi hâlâ hissediliyor
Fethi Gemuhluoğlu’nun 1977 yılında, henüz 55 yaşındayken vefat ettiğini ve Sahra-yı Cedid Mezarlığı’na annesinin yanına defnedildiğini belirten Mahmut Bıyıklı, onun ardından geçen yıllara rağmen Türkiye’nin kültürel ve toplumsal hayatında hâlâ güçlü bir şekilde varlığını sürdürdüğünü söyledi.
Yoğun ilgi gören etkinlik, Mahmut Bıyıklı’nın TDV Yayınları’ndan çıkan Dostluk Rehberi adlı kitabını okurları için imzalamasıyla sona erdi.
