Edebiyatın Emekçisi, orhan kemal
Bugün, Türk edebiyatının sosyal gerçekçi ustalarından Orhan Kemal’in vefatının 55. yılı. Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü olan yazar, edebiyat yolculuğu boyunca toplumun sessiz kahramanlarını, alın teriyle geçinen işçileri, köylüleri, yoksulları ve ekmek kavgası veren insanları kalemine konu ederek Türk edebiyatında derin bir iz bıraktı.
1914 yılında Adana’nın Ceyhan ilçesinde dünyaya gelen Orhan Kemal’in çocukluk yılları, Birinci Dünya Savaşı sonrası yaşanan siyasi çalkantılar ve babası Abdülkadir Kemali Bey’in siyasi faaliyetleri nedeniyle sürgün ve zorluklarla geçti. Suriye ve Lübnan’a uzanan mecburi göç, genç yaşta eğitim hayatının yarıda kalmasına neden oldu. Ancak bu zorluklar, onun yazılarına konu olacak halkın gerçeğiyle tanışmasını sağladı.
Adana’dan Bursa Cezaevi’ne, Nazım Hikmet’le Buluşan Bir Kalem
Gençlik yıllarında tarım işçiliğinden katipliğe kadar birçok işte çalışan Orhan Kemal, işçilerle iç içe yaşadığı bu dönemde, hayatı ve insanları gözlemleyerek edebi yolculuğuna şiirle başladı. Ancak asıl yönünü, 1940’ta Bursa Cezaevi’nde tanıştığı Nazım Hikmet’in yönlendirmesiyle buldu.
Nazım Hikmet’in önerisiyle şiiri bırakıp hikâye ve romana yönelen Kemal, gerçekliğin izini süren eserlerinde toplumun her kesiminden insanın dramını, umudunu ve direncini kaleme aldı. Bu dönem, onun sanat anlayışının temellerinin atıldığı ve ideolojik çizgisinin netleştiği yıllardı.
Sosyal Gerçekçiliğin Simgesi Haline Gelen Eserler
Orhan Kemal’in eserlerinde en belirgin özellik; bireyin yaşam mücadelesi üzerinden sosyal gerçekliği sergilemesiydi. “Bereketli Topraklar Üzerinde”, “Murtaza”, “Cemile”, “Hanımın Çiftliği”, “72. Koğuş”, “Baba Evi” ve “Avare Yıllar” gibi eserleri, yalnızca birer edebi metin değil, dönemin sosyal yapısına ayna tutan belgelerdir.
Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş sürecini işçilerin gözünden anlatan Kemal, halkın değişen yaşamını, sınıfsal çatışmaları ve emeğin değerini cesurca ele aldı. Romanlarında sık sık kullandığı canlı diyaloglar, gerçek mekânlar ve gözlem gücü, okuyucusuna hayatın içinden karakterler sundu.
Sadece edebiyatla sınırlı kalmayan Orhan Kemal, Türk sinemasına da önemli katkılarda bulundu. “Suçlu”, “72. Koğuş”, “Murtaza”, “Bereketli Topraklar Üzerinde” gibi eserleri sinemaya uyarlanarak geniş kitlelere ulaştı. Ayrıca “Senaryo Tekniği” adlı eseriyle, Türk senaryo yazarlığına yön veren isimlerden biri oldu.
Yaşarken Zorluk, Ardından Kalıcı Bir İtibar
Hayatı boyunca maddi zorluklar çeken, hapis yatan ve birçok baskıya rağmen kalemini bırakmayan Orhan Kemal, bugün 27 romanı, 12 öykü kitabı, 5 tiyatro oyunu ve sayısız makale, senaryo ve şiiriyle Türkiye’nin kültürel mirasında özel bir yer tutuyor. Eserleri birçok dile çevrildi, farklı disiplinlerde yorumlandı.
1970 yılında Bulgaristan’a bir yazı ve araştırma gezisi sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu Sofya’da vefat eden usta yazar, İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Orhan Kemal Müzesi’nde Yaşayan Edebiyat
15 Eylül 2000’de açılan Orhan Kemal Müzesi, onun anısını yaşatmaya devam ediyor. Çalışma masası, gözlüğü, kalemleri, mektupları ve ilk baskı kitaplarıyla usta yazarın izleri bugün de genç kuşaklara ilham vermeyi sürdürüyor.
Orhan Kemal’in vefatının ardından ailesinin öncülüğünde her yıl verilen Orhan Kemal Roman Armağanı, edebiyata değer katan yazarları ödüllendirerek usta kalemin mirasını yaşatıyor. Bu armağan, hem Orhan Kemal’in edebiyatımıza kattığı değeri hem de onun işaret ettiği sosyal gerçeklik çizgisini hatırlatma görevi görüyor.
