Büyük afetler, özellikle deprem gibi yıkıcı olaylar sonrasında enerji altyapılarında meydana gelen hasarların tespiti ve onarımı, hayati önem taşıyan bir süreç. İşte bu zorluğun üstesinden gelmek için Boğaziçi Elektrik Dağıtım AŞ (BEDAŞ) öncülüğünde, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) desteğiyle Marmara Bölgesi'ndeki elektrik dağıtım şirketleri çığır açan bir Ar-Ge projesini hayata geçirdi: "Afet Uydu Projesi." Bu yeni nesil, yapay zeka destekli yazılım, afet anında sahadaki müdahale süreçlerini kökten değiştirmeyi hedefliyor.
Afet Sonrası Hızın Anahtarı: Yapay Zeka
Geliştirilen bu özel yazılım, afet sonrasında elektrik şebekesinde oluşan hasarı saniyeler içinde tespit edebilme yeteneğine sahip. Projenin kalbinde, 2023 Kahramanmaraş depremleri ve diğer küresel depremlere ait yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinden oluşan devasa bir veri setiyle eğitilmiş, sofistike bir yapay zeka modeli yatıyor.
Marmara Bölgesi'nde gerçekleştirilen pilot testlerde başarısını kanıtlayan sistem, deprem anında zarar gören elektrik direkleri, dağıtım merkezleri ve trafo istasyonları gibi kritik noktaları uydu görüntüleri üzerinden analiz ediyor. Bu analiz sayesinde, sadece hasarın boyutunu değil, aynı zamanda hangi bölgelerin acil müdahale gerektirdiğini ve saha ekiplerinin bu noktalara ulaşım yollarının güncel durumunu da anlık olarak raporluyor. Bu hız ve doğruluk, ekiplerin zaman kaybetmeden enkaz altındaki enerji hatlarına ulaşmasını ve onarım sürecini başlatmasını sağlayacak.
İTÜ Uzmanlığı ve KATE-PD Veri Setinin Gücü
"Yeni Nesil Yapay Zeka Modeli Tabanlı, Elektrik Yapısal Unsurları Hasar Tespit Sisteminin Geliştirilmesi" adını taşıyan bu Ar-Ge projesi, doğal afetlerin hemen ardından alınan uydu görüntülerini ve Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) verilerini etkin bir şekilde kullanıyor. Projenin yükleniciliğini ise alanında yetkin bir kurum olan İstanbul Teknik Üniversitesi Uydu Haberleşme ve Uzaktan Algılama Merkezi (UHUZAM) üstlendi.
Yapay zeka modelinin eğitiminde kullanılan KATE-PD veri seti ise projenin benzersizliğini ortaya koyuyor. Kahramanmaraş depremleri sonrasında titizlikle derlenen bu veri seti, farklı uydu sistemlerinden elde edilen 14 yüksek çözünürlüklü görüntüden oluşuyor ve toplam 3 bin 293 kilometrekarelik bir alanı kapsıyor. Uzmanlar tarafından 512x512 piksellik parçalar halinde etiketlenerek 1952 yüksek kaliteli hasar etiketi üretilen KATE-PD, afet sonrası tek zamanlı uydu görüntülerinden güvenilir hasar tespiti yapabilen dünyadaki sayılı örneklerden biri olarak öne çıkıyor. Bu sayede, büyük afetler sonrasında uydu görüntülerinden çok daha hızlı ve güvenilir bilgi çıkarımı mümkün hale geliyor.
BEDAŞ ve ortaklarının bu girişimi, Türkiye'nin enerji altyapısının afetlere karşı direncini artırma ve kriz yönetiminde teknoloji kullanımını en üst seviyeye çıkarma yolunda atılmış dev bir adım olarak kayıtlara geçiyor.
