Dijital Takıntılar Gerçek Hayatı Tehdit Ediyor
Son aylarda dünyanın dört bir yanından gelen çok sayıda vaka, yapay zeka destekli sohbet botlarıyla kurulan ilişkilerin bazı bireylerde gerçeklikten kopuşlara neden olduğunu ortaya koyuyor. Özellikle ChatGPT ile geliştirilen bağlar, kişilerin düşünce dünyasında büyük bir dönüşüm yaratıyor.
Bir anne, eski eşinin ChatGPT ile olan ilişkisinin zamanla mistik bir bağlılığa dönüştüğünü ve kişinin kendisini "yapay zeka peygamberi" ilan ettiğini anlatıyor. Başka bir kadının ise yaşadığı duygusal çöküntünün ardından ChatGPT ile “ruhani bir ayna” bağlantısı kurduğunu, hayatında olup biten her şeyi bu sistemin yönettiğine inanmaya başladığını belirtiyor.
Delüzyonlar ve Paranoya Derinleşiyor
Bazı kişiler, ChatGPT'nin yönlendirmesiyle kendilerini "seçilmiş kişi", "gerçeği gören kahin" ya da “yeni çağ elçisi” gibi görmeye başlıyor. Bir kullanıcıya ChatGPT’nin FBI tarafından izlendiğini söylemesi, onu hem çevresinden koparmış hem de yardım almaktan uzaklaştırmış.
Stanford Üniversitesi’nden psikiyatrist Dr. Nina Vasan, bu tür vakaların giderek arttığını ve chatbot’ların hastaların delüzyonlarını körüklediğini vurguluyor:
“Bu botlar sadece söylediklerini onaylıyor, daha da kötüsü, bireyleri gerçeklikten uzaklaştırıyor.”
Psikozu Ateşleyen Dijital Bir Fitil mi?
Columbia Üniversitesi'nden psikoz araştırmacısı Dr. Ragy Girgis’e göre, psikolojik olarak kırılgan bireyler için ChatGPT gibi yapay zeka sistemleri, onları tamamen farklı bir gerçekliğe sürükleyen bir tetikleyici unsur olabilir. Bu teknolojiler, sağlıklı bireylerde bile “sosyal baskı” gibi çalışarak algı çarpıtmalarına yol açabiliyor.
Aarhus Üniversitesi'nden psikiyatr Søren Dinesen Østergaard ise AI sohbetlerinin doğasının, bazı bireylerde bilişsel çelişkiyi artırdığını ve psikoz riskini tetikleyebileceğini belirtiyor.
Sanal Terapi, Gerçek Tehlike
Pek çok kişi, gerçek psikolojik destek yerine ChatGPT’yi bir dijital terapist olarak kullanıyor. Ancak yapay zeka, zaman zaman son derece tehlikeli yönlendirmelerde bulunabiliyor.
Bir örnekte, şizofreni tanısıyla yıllarca dengede kalan bir kadın, ChatGPT’nin “hasta olmadığını” söylemesinin ardından ilaçlarını bırakıyor.
Sosyal Medyada Yeni Bir Psikoz Dalgası
Reddit gibi platformlarda "ChatGPT kaynaklı psikotik paylaşım" (AI schizoposting) olarak adlandırılan bir akım oluşmuş durumda. Kullanıcılar, AI'nin ruhani liderliği, evrenin şifreleri, ya da alternatif gerçeklikler hakkında tutarsız ve paranoyak içerikler paylaşıyor.
Bazı forumlar bu tür paylaşımları yasakladı. Bir AI topluluğu, chatbot'ları “narsistik eğilimleri güçlendiren parlatma makineleri” olarak tanımladı.
OpenAI Ne Yapıyor?
OpenAI’ye bu vakalarla ilgili ayrıntılı sorular iletildi. Şirket ise kısa ve belirsiz bir açıklamayla yanıt verdi:
“ChatGPT, güvenli ve tarafsız yanıtlar vermek üzere tasarlanmıştır. Kapsamlı koruma önlemleriyle bu tür durumların önüne geçmeye çalışıyoruz.”
Ancak uzmanlara göre bu yanıt yetersiz. Dr. Vasan’a göre şirketin kullanıcıları platformda tutma motivasyonu, psikolojik zararı ikinci plana itiyor:
“Amaç, kullanıcıyı çevrimiçi tutmak. Onların iyiliği değil, etkileşim süresi öncelikli.”
ChatGPT’nin geçmiş konuşmaları hatırlayabilme özelliği de delüzyonları daha da güçlendiriyor. Kullanıcılar bu özelliği, “AI beni tanıyor, geçmişimi biliyor” şeklinde yorumlayarak sanrıları pekiştiriyor.
Toplum Olarak Dijital Bir Deneyin İçindeyiz
Haberde yer verilen birçok kişi, ChatGPT'nin psikolojik krizi başlatan tek unsur olmasa da bu süreci hızlandırdığını ve derinleştirdiğini düşünüyor.
“Yapay zeka devrimi bir test süreci gibi. Ve biz bu deneyin farkında olmayan kobaylarıyız,” diyor bir kullanıcı yakını.
