Kademeli emeklilik nedir, kimleri kapsar? İşte 1999-2008 arası sigorta girişi olanlar için kademeli emeklilik şartları ve yeni düzenleme beklentileri.
Kademeli Emeklilik Nedir?
Kademeli emeklilik, emeklilik yaşının bir anda değil, belirli bir geçiş süreciyle artırılması esasına dayanan sosyal güvenlik uygulamasıdır. Türkiye’de 1999 ve 2008 yıllarında gerçekleştirilen sosyal güvenlik reformlarıyla hayatımıza giren bu sistem, emeklilik şartlarını kişilerin sigorta başlangıç tarihine göre farklılaştırır.
Yani herkes aynı yaşta ve aynı prim gün sayısıyla emekli olamaz. Sigorta başlangıç yılına, prim gün sayısına ve yaşa göre kademeli bir sistem oluşturulmuştur. Bu sistemle amaçlanan, sosyal güvenlik sistemine olan yükü azaltmak ve emeklilik fonlarını sürdürülebilir kılmaktır.
Kademeli Emeklilik Şartları Nelerdir?
Kademeli emeklilikte şartlar üç ana unsur üzerinden şekillenir:
Sigorta Başlangıç Tarihi
Kademeli emeklilikte en belirleyici unsur, kişinin ilk defa sigortalı olduğu tarihtir. Buna göre:
08 Eylül 1999 öncesi işe girenler: Daha erken yaşta ve düşük prim gün sayısıyla emekli olabilir.
09 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 arasında işe girenler: Yaş ve prim şartları kademeli olarak artar.
01 Mayıs 2008 sonrası işe girenler: Emeklilik yaşı kadınlar için 58, erkekler için 60’tan başlayarak kademeli olarak 65’e çıkar.
Prim Gün Sayısı
Kadın ve erkeklerde farklılık gösterebilmekle birlikte, genellikle prim gün sayısı 5000 ile 7200 gün arasında değişmektedir. Prim eksikliği durumunda borçlanma yapılabilir.
Yaş Şartı nedir?
Kademeli olarak artan yaş şartı, özellikle 1999 sonrası işe girenler için daha belirgindir. Örneğin:
1999 öncesi işe girenler: Kadınlar için 40-50 yaş, erkekler için 44-55 yaş aralığında emeklilik mümkündür.
1999-2008 arası işe girenler: Kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş.
2008 sonrası: Her iki cinsiyet için de yaş şartı kademeli şekilde 65’e kadar uzanabilir.
EYT Sonrası Gündeme Gelen Kademeli Emeklilik Düzenlemesi
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin ardından gündeme gelen en önemli başlıklardan biri de kademeli emeklilik. Özellikle 9 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigorta girişi olan milyonlarca çalışan, EYT kapsamı dışında kaldı ve şimdi gözler yeni düzenlemeye çevrildi.
Bu grup, yaş şartı nedeniyle emekliliğe hak kazanamıyor ancak prim gün sayısını tamamlamış durumda. Bu nedenle, kamuoyunda “ikinci EYT” olarak da adlandırılan bir düzenleme beklentisi oluştu.
Uzman Görüşleri ve Beklentiler
SGK Uzmanı Emin Karakaş, konuyla ilgili yaptığı açıklamalarda kademeli emeklilik düzenlemesinin yalnızca EYT ile sınırlı kalmayacağını vurguladı. Karakaş’a göre:
Askerlik borçlanması,
Kadınların staj sigortası gibi detaylar da yeni düzenlemeye dahil edilebilir.
2009 ve sonrası sigortalı olanlar, staj sigortaları sayesinde sisteme daha erken dahil olabilir.
Karakaş, borçlanmalar dahil yaklaşık 4,3 ila 4,4 milyon kişinin doğrudan etkileneceğini, aile bireyleriyle birlikte toplamda 10 milyona yakın kişiyi kapsayacak bir düzenleme olacağını ifade etti.
Kademeli Emeklilikte “Çukur” Etkisi ve Geçiş Süreci
2008 yılında yapılan düzenlemeyle, sosyal güvenlik sistemine kademeli bir geçiş öngörülmüştü. Bu geçişin yaklaşık 40 yıl süreceği tahmin edilmekteydi. Ancak bu uzun süre, özellikle 2008 sonrası işe başlayanlar için ciddi mağduriyetlere neden oldu.
Örneğin, Mayıs 2008’de işe başlayan bir çalışan, primlerini tamamlamış olsa bile 2035 yılına kadar emekli olamayacak. Bu durum, “kademeli emeklilik çukuru” olarak adlandırılan bir boşluk yarattı. Yani bir önceki dönemde işe başlayan biri erken emekli olurken, birkaç ay sonra işe giren biri yıllarca beklemek zorunda kalıyor.
Yeni Yasa Ne Zaman Çıkacak?
Karakaş’ın öngörüsüne göre, kademeli emeklilikle ilgili yeni bir düzenlemenin 2025 yılı içinde çıkması mümkün değil. Ancak yaklaşan seçim süreciyle birlikte, 2027 yılına doğru bu konunun yeniden gündeme gelmesi bekleniyor.
Yani kısa vadede net bir çözüm görünmese de, siyasi ve toplumsal baskılar bu düzenlemenin önümüzdeki yıllarda hayata geçirilmesini muhtemel kılıyor.
