Anadolu’nun kadim miraslarından biri olan Mangala, iki kişiyle oynanan, zekâ ve stratejiye dayalı geleneksel bir Türk oyunudur. Taş taşıma esasına dayalı bu oyun, hem eğlenceli hem de zihinsel becerileri geliştiren yönüyle çocuklardan yetişkinlere kadar geniş bir kitle tarafından oynanır.
Mangala Nedir?
Mangala, 48 taş, 12 küçük kuyu ve 2 büyük hazineden oluşan bir oyun tahtası üzerinde oynanır. Her oyuncunun önünde 6 küçük kuyu ve bir hazine (büyük kuyu) bulunur. Oyunun amacı, stratejik hamlelerle taşları toplayarak hazinelerde en fazla taşı biriktirmektir.
Mangala, dünyadaki diğer “kuyu oyunları”ndan farklı olarak Türk kültürüne özgü semboller taşır. Oyun tahtasındaki taşlar asker, hazineler ise karargâh olarak adlandırılır. Bu özellik, mangalanın Türklerde bir savaş stratejisi oyunu olarak geliştiğini gösterir.
Mangala Oyununun Kuralları
Oyun başlamadan önce, 48 taş 12 küçük kuyuya eşit şekilde (her birine 4’er taş) dağıtılır. Kura ile oyuna kimin başlayacağı belirlenir.
1. Kural: Taşların Dağıtılması
Oyuna başlayan oyuncu, kendi bölgesindeki istediği kuyudan 4 taşı alır. İlk taşı aldığı kuyuya bırakır ve saatin tersi yönünde, yani sağa doğru, her kuyuda bir taş bırakmaya devam eder.
Son taş oyuncunun hazinesine denk gelirse, oyuncu yeniden oynama hakkı kazanır.
2. Kural: Çift Sayı Kuralı
Oyuncunun son taşı rakibinin bölgesindeki bir kuyuya denk gelirse ve bu kuyudaki taş sayısı çift olursa (örneğin 2, 4, 6), o kuyudaki tüm taşlar oyuncunun hazinesine geçer.
3. Kural: Boş Kuyu Kuralı
Oyuncunun son taşı kendi bölgesindeki boş bir kuyuya düşerse ve bu kuyunun karşısındaki rakip kuyuda taş varsa, hem o kuyudaki taşlar hem de kendi taşını alıp hazinesine koyar.
4. Kural: Oyunun Sonu
Oyunculardan birinin bölgesinde hiç taş kalmadığında set sona erer. Taşlarını ilk bitiren oyuncu, rakibinin bölgesinde kalan tüm taşları da alır.
En çok taşı toplayan setin galibi olur.
Skorlama Sistemi
Mangala genellikle 5 set üzerinden oynanır.
Seti kazanan oyuncu: 1 puan
Kaybeden oyuncu: 0 puan
Beraberlik: 0,5 puan
Beş set sonunda en yüksek puana sahip oyuncu oyunun genel galibi olur.
Alternatif Oyun Biçimi: Kale Kurallı Mangala
“Kale kurallı” oyun, klasik mangaladan farklı bir strateji içerir.
Kale kuralında oyuncunun son taşı, rakibinin kuyusundaki taş sayısını 3’e tamamladığında, o kuyu oyuncunun kalesi olur.
Bu kuyuya ilerleyen turlarda bırakılan tüm taşlar, doğrudan kale sahibinin hazinesine gider.
Her oyuncu bir sette yalnızca bir kez kale kurabilir ve 6 numaralı kuyuya kale kurulamaz.
Kale kurallı oyunda taşlar hazineye bırakılmaz.
Oyun sonunda bir oyuncunun kuyuları boşaldığında, rakibinin kalan taşları kendi hazinesine eklenir. En çok taşı toplayan oyuncu kazanır.
Mangalanın Kökeni ve Anlamı
Mangala, sadece bir oyun değil; Türk kültürünün derin anlamlar taşıyan bir yansımasıdır.
Hazineye taş bırakma, Türk geleneğinde “baba ocağına sahip çıkma”nın simgesidir.
Çift sayı kuralı, Türk devlet anlayışında yer alan “ikili düzen”i temsil eder.
Bu yönleriyle mangala, hem eğitici hem de kültürel bir miras niteliği taşır.
Mangala, tarih boyunca Türk toplumunun stratejik düşünme becerilerini simgeleyen bir oyundur. Basit kurallarıyla kısa sürede öğrenilir, ancak ustalaşmak sabır ve zekâ gerektirir.
Günümüzde okullarda, aile ortamlarında ve turnuvalarda oynanan mangala, geçmişle bugünü buluşturan nadir geleneksel oyunlardan biridir.
