Hukukta “Mutlak Butlan” Ne Anlama Gelir?
Mutlak butlan, bir hukuki işlemin temel kurallarına aykırı olması nedeniyle, başlangıçtan itibaren geçersiz sayılması anlamına gelir. Bu tür işlemler, tarafların rızası ya da sonradan yapılan düzeltmelerle geçerli hale getirilemez. Hukuka, kamu düzenine, ahlaka ya da kişilik haklarına aykırılık içeren işlemler mutlak butlan kapsamında değerlendirilir.
Hukuki işlemler geçerlilik kazanabilmek için bazı kurucu unsurlara dayanır. Eğer bu unsurlardan biri eksikse, işlem baştan itibaren hükümsüz olur. Bu durumda devreye “mutlak butlan” kavramı girer.
Mutlak Butlan Hangi Durumlarda Söz Konusudur?
Mutlak butlan, hukukun birçok alanında karşımıza çıkar. İşte başlıca sebepler:
1. Hukuka Aykırılık
Yasa dışı bir faaliyet üzerine kurulan sözleşmeler geçersizdir.
Örnek: Yasadışı bahis sitesi işletilmesi amacıyla yapılan kira sözleşmesi.
2. Ahlaka Aykırılık
Toplumun genel ahlaki değerlerine aykırı sözleşmeler.
Örnek: Kiralanan bir konutun randevuevi olarak kullanılmasının kararlaştırılması.
3. Kamu Düzenine Aykırılık
Toplumun genel çıkarlarını zedeleyen işlemler.
Örnek: Resmi mercilere karşı dolandırıcılık amacı taşıyan bir protokol.
4. Şekil Şartlarının Yerine Getirilmemesi
Kanun tarafından belirlenen şekil şartlarına uyulmadığında.
Örnek: Tapuda yapılmadan sadece sözlü olarak gerçekleştirilen taşınmaz satışı.
5. Fiil Ehliyetsizliği
Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişilerin yaptığı işlemler.
Örnek: Akıl hastası bir kişinin yaptığı alım-satım sözleşmesi.
Hangi Sözleşmeler Mutlak Butlanla Geçersiz Sayılır?
Hukukta birçok alanda mutlak butlan örneği görmek mümkündür. Özellikle aile hukuku bu alanda sık karşılaşılan örnekleri barındırır. Türk Medeni Kanunu’nun 145. maddesi uyarınca aşağıdaki evlilikler mutlak butlanla geçersizdir:
Taraflardan birinin evli olması,
Evlenme anında tarafın ayırt etme gücünün olmaması,
Evlenmeye engel akıl hastalığı,
Taraflar arasında evlenmeye engel derece hısımlık bulunması.
Bu gibi evliliklerde, işlem baştan itibaren geçersizdir ve mahkeme tarafından re’sen iptal edilebilir.
Mutlak Butlan Davasını Kimler Açabilir?
Mutlak butlan söz konusu olduğunda, herkes dava açma hakkına sahiptir. Ayrıca, Cumhuriyet savcısı da kamu düzenine aykırılık taşıyan işlemler için re’sen dava açabilir. Mahkeme de bu geçersizliği herhangi bir başvuru olmaksızın tespit edebilir.
