Batı Kudüs’te Zorunlu Askerlik Krizi: On Binlerce Haredi Sokakta, Bir Gösterici Hayatını Kaybetti
İsrail'in Batı Kudüs kentinde on binlerce Ultra-Ortodoks (Haredi) Yahudi, zorunlu askerlik uygulamasına karşı büyük bir protesto düzenledi. “Milyonluk Yürüyüş” adı verilen gösteride katılımcılar, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasını öngören özel bir yasa talep etti. Kentin ana cadde ve yollarını trafiğe kapatan göstericiler, toplu ulaşımı da durma noktasına getirdi. Gösteri sırasında bir protestocu hayatını kaybetti, üç polis memuru yaralandı.
Yüksek Mahkeme Kararı Krizi Derinleştirdi
İsrail Yüksek Mahkemesi’nin, Haredi erkeklerin zorunlu askerlikten muaf tutulmasının yasal bir dayanağı bulunmadığına hükmetmesinin ardından ülke genelinde tansiyon yükseldi. Mahkemenin kararı, hükümet ile Ultra-Ortodoks partiler arasında süregelen anlaşmazlığı derinleştirirken, Batı Kudüs’teki dev protesto da bu kararın doğrudan bir yansıması olarak değerlendiriliyor.
Gösteri Öncesi Toplanma Yeri: Yitzhak Navon Tren İstasyonu
Göstericiler, Batı Kudüs’teki Yitzhak Navon tren istasyonunda toplanarak eyleme başladı. İsrail’in farklı bölgelerinden gelen on binlerce Haredi, zorunlu askerliğe karşı çıkarken, tren seferlerinin askıya alınması protestocuların tepkisini çekti. Tel Aviv’den Kudüs’e giden bazı tren hatlarının iptal edilmesi ve kente giden yolların kapatılması, katılımı sınırlama girişimi olarak değerlendirildi.
Gösterilerde Can Kaybı ve Yaralanmalar
Protestolar sırasında inşaat halindeki yüksek katlı bir binadan düşen 22 yaşındaki bir Haredi gösterici hayatını kaybetti. İsrail devlet televizyonu KAN’ın aktardığına göre, gösterinin sonlarına doğru yüzlerce protestocu ile polis arasında arbede yaşandı. Olaylarda üç polis memuru hafif yaralandı; bazı protestocular da atlı polis müdahalesiyle dağıtıldı.
İsrailli gönüllü sağlık örgütü United Hatzalah, polisle yaşanan gerilim sırasında 113 protestocunun ayakta tedavi edildiğini, dokuzunun ise hastaneye kaldırıldığını açıkladı.
Gazetecilere Saldırı ve Gerilimin Yükselmesi
Gösteri sırasında bazı Haredi gruplar, protesto alanından geçen vatandaşlara ve bölgede görev yapan Kanal 12 televizyon ekibine taş, sopa ve su şişeleri fırlattı. Saldırıya maruz kalan gazetecilere “Yahudi değilsiniz”, “İnançsızsınız” şeklinde sözlerle tepki gösterildi.
Ana Muhalefetten Sert Tepki
İsrail ana muhalefet lideri Yair Lapid, Haredi protestosuna sosyal medya hesabından sert bir açıklamayla tepki gösterdi. “Kudüs'teki bu utanç verici 'Askere yazılmak yerine ölmeyi tercih ederiz' gösterisine katılan tüm bu gençlere şunu söylemek istiyorum: Bir protestoya gidebiliyorsanız, askerlik şubesine de gidebilirsiniz.” ifadelerini kullanan Lapid, Haredilere ayrıcalık tanınmayacağını vurguladı.
Lapid, “Herkes askere gidecek, herkes çalışacak, herkes eğitim alacak ve herkes devleti savunacak.” diyerek zorunlu askerlik konusunda eşitliğin sağlanması gerektiğini dile getirdi.
Askerlik Muafiyeti Krizi: Hükümet Dağılmanın Eşiğinde
İsrail yasalarına göre 18 yaşını dolduran her birey zorunlu askerlik hizmetini yapmakla yükümlü. Ancak Haredilerin yıllardır bu uygulamadan muaf tutulması, ülke genelinde uzun süredir tartışma konusu. Ekim 2023’te Gazze Şeridi başta olmak üzere artan güvenlik tehditleri, asker ihtiyacını artırınca Haredilerin askere alınması yeniden gündeme geldi.
Yüksek Mahkeme’nin 25 Haziran 2024’te verdiği karar, bu tartışmayı resmi olarak yeni bir boyuta taşıdı. Kararın ardından Haredilere muafiyet sağlayacak yasal bir düzenleme yapılmadı. Bunun üzerine koalisyondaki Ultra-Ortodoks partiler meclisi boykot etmeye başladı. Meclisin feshi için yapılan oylamada yeterli çoğunluk sağlanamasa da siyasi kriz derinleşti.
Şas Partisi, bu süreçte hükümetten çekildiğini açıklarken, Birleşik Tevrat Yahudiliği İttifakı’nı oluşturan Degel HaTorah ve Agudat Israel partileri de taleplerinin karşılanmadığını belirterek yedi milletvekiliyle koalisyondan istifa etti. Böylece Başbakan Binyamin Netanyahu’nun hükümeti, mecliste yalnızca 61 sandalye ile azınlık konumuna düştü.
İsrail’in Son Yıllardaki En Büyük Protestosu
Batı Kudüs’te düzenlenen gösteri, katılım sayısı ve etkisiyle son yılların en büyük protestolarından biri olarak kayıtlara geçti. Gösteri süresince 2 bin polis görevlendirilirken, kentte ulaşım ve kamu düzeni ciddi şekilde aksadı. Gösteri, Netanyahu ile Ultra-Ortodoks partiler arasındaki gerilimin hem siyasi hem de toplumsal düzeyde giderek daha kırılgan bir zemine oturduğunu bir kez daha gözler önüne serdi.
