VERİ KAPİTALİZMİ
Kapitalizm karşısında teori geliştirme gayretinin en önemli merkezi batıdaki ekonomilerdir. Çünkü bu ekonomiler zenginliğin teori merkezinde temerküz ettiğini bilirler. Temerküz eden zenginliği ise kendilerine gasp etmek niyetinin ötesine geçemediklerinden kapitalizmin türevlerini çalışmaktadırlar yahut her teori geliştirme gayretini kapitalizmin kıvrak yapısı içine sokmaya çalışmaktalar denebilir. Kapitalizmin tekelci karakterinin her geçen gün ifşa olmasıyla karşıt yaklaşım güçlenirken kapitalizm savunusu yeni aktörler geliştirmekten geri durmayacaktır.
Kapitalizmin nasıl bir karakteri bulunduğunu en iyi ifade eden uygulamalarından birisi ise en yeni aktör; veri tekelciliğidir. İnternet altyapısı, mobil cihazlar, giyilebilir teknolojiler üzerinden elde edilen veriler yanında arama motorları üzerinden devşirilen veri, bunların kullanımı, ticarileştirmesi ve esirgenmesi kapitalizmin kendini ifade biçiminin modern dünyadaki en yalın örnekleridir. Veri kapitalizmi, tekelci anlayışın en güçlü temsilcisi olarak önümüzde dursa da veri insanlığın ortak değeridir fikrini tartışmaya açmak gerekir.
Bu konuda bir literatür oluşmaya başlamıştır. Derinlikli incelendiğinde verinin sahibinin veriyi üretenden veriyi satın alana kadar geniş bir zincirin değişik parçalarına sahiplik atanmış olduğu görülebilir. Bu açıdan bakıldığında her bir sahip önerisine eleştiriler getirilebilir. Aslında veri küresel bir amme varlığıdır şeklinde düşünmek için benzer konularda medeniyetimizin bakış açısını analiz etmek yeterlidir.
Medeniyet değerlerimiz güneşin, rüzgarın, ateşin, bilimin olduğu gibi insanlığın ortak varlıkları fikrini geliştirmiştir. Bu yönüyle batı medeniyetinden Prometheus ateşi çalmak zorunda kaldığından bu yana ayrılırız. Doğru yaklaşımın veriyi de insanlığın ortak varlığı olarak ele almak gerektiği şeklindeki bir yorum oldu kabul edilebilir bir düşüncedir. Bu düşünceyi destekleyen argümanlar da bulunabilir.
Mesela Kovid-19 ile ilgili ülke istatistiklerinin sağlıklı ve güvenilir biçimde paylaşılması gerektiği ile ilgili sanırım herkes hem fikirdir. Ve aslında üretenin onayı alınarak edinilmiş birçok veri benzer niteliktedir. Dünya yakında bir veri kayyumluğu müessesini uygulamaya koyma ihtiyacı hissedebilir.
