İrrasyonel coşku
İrrasyonel coşku (Irrational Exuberance) ilk defa eski FED başkanlarından Alan Greenspan tarafından kullanılmıştır. Genel olarak belirli bir piyasanın hızlı yükseldiği veya düştüğü dönemlerde yatırımcıların korunma güdülerini terk ederek ilgili piyasaya girmeleri veya çıkmaları manasında kullanılmış bir deyimdir.
İrrasyonel coşku korunma güdüsünün terki nedeniyle yatırımcının risk toleransının üzerinde bir düzey riske, piyasanın asla düşmeyeceği veya yükselmeyeceği güdüsü ile katılması sonucunu verdiğinden zararlıdır.
Örneğin ülkemizde 7 Haziran seçimlerinden sonra irrasyonel coşku döviz piyasalarında oluşmuş seçimin ertesi günü sabahında coşkuya kapılıp döviz alımı yapanlar zararlarını 3 ay beklemek suretiyle karşılayabilmişti.
Benzer etkiler dönemsel olarak gerçekleşmektedir. En son irrasyonel coşkunun kaynağı ise ABD başkanlık seçimi sonucunda yaşandı. Ortaya çıkan coşku bazı ülkelerde döviz bazılarında ise borsalarda etkili oldu. Coşku esasen belirsizlikten kaynaklanır. Belirsizlik yükselen veya düşen piyasada sonsuzluk hissi yaşatır.
Trump sonrası en büyük coşku Meksika’da yaşandı. Meksika Peso’sunun (MXN) %15’i aşan değer kaybı bir kaç saat içinde neredeyse tamamen toparlandı ancak ilk coşkuya kapılanlar kaybetmişlerdi bile. Özellikle saat dilimi olarak ABD’deki gelişmelerden ilk etkilenen Asya piyasalarında yaşanan coşku da ertesi gün piyasaların eski seviyelerine dönmesi ile ortadan kalktı.
Benzer bir coşku bizim döviz piyasalarımızda da gerçekleşti. Dolar kurunun 3,27 seviyesinden sonra 3,15 seviyelerine dönmesi çok kısa sürdü. Ancak piyasada coşku uzun sürdü. 3,60 seviyelerine kadar ulaşan USD kuru olumsuz etkilerine başlatılan kampanyalar, TCMB’nin son açıklamaları ve eylem planı ve son EKK toplantısında sergilenen kararlı tutum USD kurunu 3,50 seviyesinin altına baskıladı.
Aslında olan coşkuya kapılanların, içinde bulundukları durumun rasyonelini bulamamaları sonucu yatırım kararlarından vazgeçmeleri le ortaya çıkan etkidir.
Coşkuyu verenler sizi piyasaya soktuğunda karı gerçekleştirmiş olurlar ve sizi öylece terk ederler. Aşağı veya yukarı yönlü olsun coşku halinde para veya sermaye piyasalarında kar edebilir veya zararınızı sınırlayabilirsiniz ancak sakin kalmayı tercih edenlerin zarar etmediği görülür.
Ancak bu sefer neredeyse her gün ateşi yakılan bir irrasyonel coşku hali birbirini takip etmektedir. Ekonomimizde sebep olduğu belirsizliğin nedeni de budur. Kurun yerini bulamamış olması ekonomik kararların başarısızlığına neden olmaktadır.
Son EKK toplantısı sonuçlarının açıklandığı basın toplantısının gerçekleştirildiği süre içinde kur üzerinde spekülasyon yapanların ve coşku besleyenlerin çok kısa sürede etkili olabildikleri görülmüştür. Toplantı başlangıcı ile 3,39’dan 3,50 seviyesine kadar çıkan USD kuru daha sonra 3,40 seviyelerine kadar düşmüştür.
Kurdaki hareketlerin rasyoneli olmadığı da böylece görülmüştür. İrrasyonel coşku, finansal spekülasyonun, manipülasyona yaklaştığı bir türüdür. Coşkuyu verenlerin kar amacına ulaşmalarını istemiyorsanız paranız varsa coşkulardan uzak durun.
