ZOLA'NIN DOĞRULARI YAPAN KAHRAMANI
Zola, I. Meyhane’sinde gerçek bir kahraman yaratır. Bu kahraman, çocukluğu köyde geçmiş bu nedenle de iş seçmeyen, yer seçmeyen, yemek seçmeyen, kanaatkar, çocuklu olduğu için de sorumluluk sahibi bir kadındır; Gervaise.
Gervaise gerçek bir kahramandır çünkü hepimiz gibi yanlışları ve doğruları vardır. Gervaise’in hikayesi iktisadi bir serüven olsa da Zola meseleyi ahlak dersi olarak ele alır. I. Meyhane, iktisadın ahlak ana bilim dalından ayrılmasından yani Adam Smith’in Milletlerin Zenginliğini yazmasından yüzyıl sonra aradaki ilişkinin kopmadığını ortaya koyan bir eserdir.
I. Meyhane, toplumun kapitalist dönüşümü ve laubaliliklerinin içinde saf kalmış, ahlak değerlerini korumuş insanların var olabileceklerini ele alır. Gençlere borç ilişkilerinin mahiyetini anlatmaya çalıştığım yazılarımın önemini Zola, bize en doğal biçiminde gösterir. Gervaise yanlış bir evlilik yapmıştır. Çocukları ile beraber sıkıntılı bir hayat yaşamaktadır. Aylak kocası gömleğini bile ipotek etmiş bir adamdır. İlk ders Gervaise’den değil bu adamdan gelir. Borç ilişkilerini günlük tüketimleri üzerine kuran aylak kocadan alınacak hisse, tüketim için borçlanılmaması gerektiğidir. Gervaise henüz hayatın sorumluluğunu almamıştır bu nedenle kararlar ve sorumluluk adama aittir. Dolayısıyla tüketim için borçlanma hatası bu aşamada aylak kocadan alınacak bir derstir. Adamın Gervaise’i terk etmesi ile beraber kahramanımız kendi tercihi olmamakla beraber sorumluluk sahibi olmuştur. Zor oyunu bozar misali iş başa düşünce Gervaise, iş bulmuş ve hayatı çocukları ile beraber yaşamaya başlamıştır.
Çalışmaktan gocunmayan ve ulaşmak istediği basit hayallerine odaklanan Gervaise, yaşamaya değer bir hayat kurmaya başlamıştır. Gervaise çalışarak ve artırarak tüketimini sağlamaktadır. Muhtaç değildir. Meslek sahibi olduktan sonra bir demir ustası olan komşusu Goujet, kendi işyeri açmak isterse sermaye sağlayabileceğini söylemiştir. Gervaise ile Goujet arasında seviyeli bir ilişki vardır. Goujet’in kadına olan sempatisi sermaye sağlamaya yönelik teklifinde etken olsa da kadının iş ahlakına sahip birisi olması etkendir. Bu ikilinin ilişkilerinde, ahlak değerlerinden hiç kopmamışlardır. Bohem bir hayatın hüküm sürdüğü Paris’te Gervaise çocuklarının sorumluluğunu almış, Goujet ise ihtiyar annesinin sorumluluğunu terk etmemiştir. Bu halleri dahi kapitalistleşen şehirde ahlaki bir duruştur. Üstelik zanaata değer veriler. Makinelerin gücü karşısında estetikten vazgeçmezler. Kısaca iş söz konusu iken ahi değerlere sahiptirler. Zaten Goujet’nin teklifi ahi geleneğindeki gibi kalfanın dükkan açmasında destek sağlayan ahi sandığının fonksiyonuna benzer.
İşte borç bu teklifte anlamını bulur. Borç yatırım içindir. Borç ile zanaatını gerçekleştirmek için yatırım yapılır. Borç ile çalışan bir kafanın eserlerini ortaya çıkarması için kaynak sağlanır. Borç ile girişim yapılır. Bunlar ille de borç ile yapılmaz. Ancak imkan yoksa bir çözümdür. Bu şartlar dışında borç sorundur.
Gervaise ince eler sık dokur, en sonunda teklifi kabul eder. Goutte-d’Or (altın tanesi) sokağındaki çamaşırcı dükkanı böylece ortaya çıkar. Gervaise, başarılı olur para kazanmaya başlar. Borcunu da geri ödemektedir. Ancak başka bir hata yapmıştır. Goujet yerine başkasıyla evlenmiştir. Ahlak değerleri üstte tutan bu iki insanın bir araya geldiğini düşlemek güzeldir. Fakat Zola’nın dersleri burada bitmez. Gervaise’in yeni kocası pek de akıllı olmayan çalışkan bir işçidir. Lakin bir kaza sonucu gücünü büyük oranda kaybetmiş ve yeniden toparlayamamıştır. Üstelik sakatlığı döneminde aylaklaşmış ve başka bir sürü aylak için Gervaise’in dükkanı bir çekim merkezi olmuştur. Birinci kitap hikayeyi tamamlamaz. Sokağın daha önce hiç görmediği cömert bir ziyafetle biter. Fakat evlenerek (ya da yanlış adamla evlenerek demek daha doğrudur) yeniden sorumluluğu devretmesi Zola’nın kahramanının doğrularını götürecektir.
İkinci kitapta eski koca yeniden ortaya çıkacaktır. Çalışmak yerine sloganlaşmış işçi söylemlerini savunan ve baştan ayağı yalancı olan bu adamın, Gervaise’in çevresindekiler ve ahmak kocasıyla samimiyet kurmasıyla refah döneminin seyri değişir. İlişkiler laubalileşir ve Gervaise içine girdiği ortamın yozlaşmasından kaçamaz. İkinci kitapla devam edeceğiz. Ancak ilk kitabın dersleri bugün gençleri bekleyen en önemli ekonomik tehditlerin güzel bir illüstrasyonudur. Borçlanmaya karar verirken amacını sorgulayınız. Yatırım mı yapıyorsunuz yoksa sorun mu alıyorsunuz?
