Basit usulden çıkan mükellefte vergileme

GİRİŞ

2025 yılı itibarıyla Türkiye'de vergi mükellefleri, faaliyet türlerine ve gelir düzeylerine göre basit usul veya gerçek usul vergilendirme sistemlerine tabi tutulmaktadır. Basit usul, küçük işletmelerin daha az bürokrasiyle faaliyet göstermelerini sağlayan bir sistemdir.

Ancak, 9 Eylül 2025 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 10380 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile basit usul kapsamı dışına çıkarılan mükelleflerin sayısının 250.000 ile 300.000 arasında olduğu belirtilmiştir.

Basit usul kapsamından çıkan mükelleflerde vergilendirme usul ve esaslarına bu yazımda bir göz atalım…

BASİT USULDE VERGİLENDİRME NEDİR?

Basit usulde vergilendirme, Gelir Vergisi Kanunu ve Katma Değer Vergisi Kanunu çerçevesinde, küçük işletme ve esnafların mali yükümlülüklerini kolaylaştırmak amacıyla getirilen özel bir vergileme sistemidir.

Amaçları:

Küçük işletmelerin bürokratik yükümlülüklerden korunması.

Vergi kayıt ve beyan işlemlerinin basitleştirilmesi.

İşletmelerin resmî defter tutma zorunluluğunu azaltarak ekonomik faaliyetlerini sürdürmesini kolaylaştırmak.

Küçük işletmelerin vergiye entegrasyonunu artırmak, ancak aşırı mali yük getirmemek.

Basit Usule Tabi Mükellefler

Basit usule tabi olabilmek için mükelleflerin taşıması gereken başlıca kriterler şunlardır:

Gelir Limiti: İşletmenin yıllık hasılatı, Gelir Vergisi Kanunu’nun belirlediği sınırın altında olmalıdır (örneğin 2025 için 1.2 milyon TL).

İşletme Türü: Küçük esnaf, ticaret erbabı, küçük imalatçı ve hizmet sağlayıcılar.

Çalışan Sayısı: İşletmedeki çalışan sayısı belirli bir sınırın altında olmalıdır (genellikle 5-10 kişi).

Faaliyet Alanı: Her faaliyet basit usule tabi olamaz; bazı inşaat, turizm ve büyük ölçekli ticari faaliyetler gerçek usule tabidir.

Vergilendirme Yöntemi

1. Gelir Vergisi

Basit usul mükellefleri, gerçek gelir yerine sabit oranlar üzerinden hesaplanan kazanç ile vergilendirilir.

Bu oran, iş koluna göre değişiklik gösterebilir (ör. ticaret %4, hizmet %5 gibi).

Vergi beyannamesi yerine basit gelir vergisi beyannamesi ile işlem yapılır.

2. Katma Değer Vergisi (KDV)

Basit usul mükellefler, KDV ödemekle yükümlü değildir.

Satış ve alış belgelerinde KDV gösterilmez; faturalar basit usul formatında düzenlenir.

3. Defter Tutma

Mükellefler basit usul defteri tutar.

İşlem kayıtları kolay ve basit biçimde tutulur; karmaşık muhasebe kayıtları gerekmez.

Özetlersek;

Basit usul, Gelir Vergisi Kanunu'na göre, belirli şartları sağlayan küçük işletmelerin ve esnafların gelir vergisi, KDV ve diğer vergi yükümlülüklerinden muaf tutulduğu bir sistemdir.

Bu sistemde mükellefler, defter tutma, beyanname verme ve vergi tevkifatı gibi işlemlerden muaf tutulurlar. Ancak, bu avantajlardan yararlanabilmek için belirli şartların sağlanması gerekmektedir.

BASİT USULDEN GERÇEK USULE GEÇİŞ

9 Eylül 2025 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile, büyükşehir belediyesi olan yerlerde 31 Aralık 2024 itibarıyla TÜİK verilerine göre nüfusu 30 bini aşmayan ilçeler hariç olmak üzere, aşağıdaki faaliyetlerde bulunan mükellefler basit usul kapsamı dışına çıkarılmıştır:

Şehir içi yolcu taşımacılığı (taksi ve dolmuşçular)

Her türlü emtia imalatı ve alım-satımı

İnşaat ile ilgili her türlü işler

Motorlu taşıtların her türlü bakım ve onarımı

Lokanta ve benzeri hizmet işletmeleri

Eğlence ve istirahat yerleri işletmeciliği

Bu düzenleme ile birlikte, yaklaşık 250.000 ile 300.000 arasında basit usulde vergilendirilen mükellef, 1 Ocak 2026 itibarıyla gerçek usule tabi olacaklarını hatırlatalım.

Gerçek Usule Geçişin Etkileri

Gerçek usule geçiş, mükellefler için bazı yükümlülükleri beraberinde getirecektir:

Defter Tutma Yükümlülüğü: Mükellefler, işletmelerinin mali işlemlerini düzenli olarak kaydetmek zorunda kalacaklardır.

Beyanname Verme: Gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri ile KDV beyannameleri düzenli olarak verilmelidir.

Vergi Tevkifatı: İşletmeler, çalışanlarına ödedikleri ücretler üzerinden vergi kesintisi yapmak zorunda kalacaklardır.

KDV Uygulaması: Mükellefler, KDV hesaplamaları ve ödemeleri yapmak zorunda kalacaklardır.

Bu değişiklik, küçük işletmelerin mali yükümlülüklerini artırabilir ve işletme yönetiminde ek zorluklara yol açabilir.

GEÇİŞ SÜRECİ VE DESTEKLER

Gerçek usule geçiş sürecinde, mükelleflerin karşılaşabileceği zorlukları aşabilmeleri için çeşitli destekler sunulmaktadır:

Eğitim ve Bilgilendirme: Gelir İdaresi Başkanlığı ve ilgili kurumlar, mükelleflere yönelik eğitimler ve bilgilendirme toplantıları düzenlemektedir.

Muhasebe Desteği: Mükellefler, muhasebe işlemlerini daha etkin bir şekilde yönetebilmek için profesyonel muhasebe hizmetlerinden yararlanabilirler.

Teknolojik Altyapı: Defter-Beyan Sistemi ve diğer dijital platformlar, mükelleflerin vergi işlemlerini daha kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirmelerine olanak tanımaktadır.

SONUÇ

Basit usulden gerçek usule geçiş, Türkiye'deki vergi sisteminde önemli bir değişikliktir. Bu değişiklik, küçük işletmelerin daha şeffaf ve düzenli bir şekilde faaliyet göstermelerini amaçlamaktadır.

Ancak, geçiş sürecinde mükelleflerin karşılaşabileceği zorluklar göz önünde bulundurularak, gerekli desteklerin sağlanması önemlidir. Bu sayede, küçük işletmelerin vergi sistemine entegrasyonu daha sağlıklı ve sürdürülebilir olacaktır.